“Dövlət qeydiyyatına alınmışdır.” Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Qeydiyyat № 3034 “19” fevral 2004-cü il Nazir ______________ F.Məmmədov

“Təsdiq edilmişdir” Azərbaycan Respublikası Milli Bankının İdarə Heyəti Protokol № 22 “29” dekabr 2003-cü il İdarə Heyətinin Sədri______________ E.S.Rüstəmov

Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən kredit təşkilatlarının

birləşməsinin uçotu Qaydaları

1. Ümumi müddəalar

1.1. Bu Qaydalar “Azərbaycan Respublikasının Milli Bankı haqqında”, “Azərbaycan Respublikasında banklar və bank fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunlarına, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarına, habelə Azərbaycan Respublikası Milli Bankının normativ aktlarına və Beynəlxalq Maliyyə Hesabatları Standartlarının (BMHS) tələblərinə uyğun olaraq hazırlanmış və Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən kredit təşkilatlarının (bundan sonra “bank”) birləşməsinin uçotu qaydalarını müəyyənləşdirir.

1.2. Bu Qaydaların məqsədi, bankların birləşməsinin formasından asılı olmayaraq, uçot qaydalarını müəyyənləşdirməkdən ibarətdir.

2. Anlayışlar

Bu Qaydaların məqsədləri üçün aşağıdakı anlayışlardan istifadə olunur:

2.1. Bankların birləşməsi - bir bankın digər bankla birləşməsi və ya digər bankın xalis aktivləri və əməliyyatları üzərində nəzarətin əldə edilməsi nəticəsində ayrı-ayrı bankların bir bank şəklində birləşməsidir.

2.2. Alqı - banklardan birinin (alıcı) digər bankın (satıcının) xalis aktivləri və əməliyyatları üzərində nəzarətini, aktivlərin verilməsi və öhdəliklərin qəbul edilməsi və ya səhmlərin emissiya olunması müqabilində əldə edilməsi ilə nəticələnən bankların birləşməsidir.

2.3. Maraqların birləşməsi - birləşən bankların səhmdarlarının həmin bankların xalis aktivləri və əməliyyatları üzərində risk və səmərələrinin uzunmüddətli qarşılıqlı bölgüsünə nail olmaq üçün ümumi nəzarətin həyata keçirilməsi ilə nəticələnən bankların birləşməsidir ki, burada heç bir tərəfi alıcı kimi müəyyən etmək mümkün deyil.

2.4. Alqı tarixi - satıcının xalis aktivləri və əməliyyatları üzərində nəzarətin faktiki olaraq yeni sahibə (alıcıya) keçdiyi tarixdir.

2.5. Qudvil - mübadilə (alqı-satqı) əməliyyatı baş verdiyi tarixdə, identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin ədalətli dəyərinin alqı dəyərindən üstün olan hissəsidir.

2.6. Mənfi qudvil - mübadilə (alqı-satqı) əməliyyatı baş verdiyi tarixdə, identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin alqı dəyərinin ədalətli dəyərindən üstün olan hissəsidir.

2.7. Bu Qaydalarda istifadə olunan digər anlayışlar Azərbaycan Respublikası Milli Bankının normativ aktları ilə müəyyənləşdirilmiş mənaları ifadə edir.

3. Bankların birləşməsinin təsnifləşdirilməsi

3.1. Bankların birləşməsi alqı və ya maraqların birləşməsi formasında həyata keçirilir.

3.2. Alqının müəyyən olunması

3.2.1. Banklardan birinin digəri üzərində nəzarət hüququnu əldə etməsi alıcının müəyyən olunmasına şərait yaradır. Birləşən banklardan biri, digər bankın səs hüquqlu səhmlərinin yarıdan çoxuna sahib olduqda, (bu səhmlərin yarıdan çoxuna sahiblik, nəzarət üçün kifayət etmədiyi hallar istisna olmaqla) nəzarət hüququnu əldə edir. Həmçinin, aşağıdakı şərtlərə əsasən alıcını müəyyən etmək mümkündür:

- banklardan biri birləşmə nəticəsində, digər səhmdarların razılığı əsasında səsvermə hüquqlu səhmlərin yarıdan çox hissəsini idarə etmək hüququna malik olduqda;

- banklardan biri birləşmə nəticəsində, nizamnaməyə görə, digər bankın maliyyə və əməliyyat siyasətini müəyyən etmək hüququna malik olduqda;

- banklardan biri birləşmə nəticəsində, digər bankın müşahidə şurasının və ya digər idarəetmə orqanının üzvlərinin əksəriyyətini təyin etmək və ya işdən azad etmək hüququna malik olduqda;

- banklardan biri birləşmə nəticəsində, digər bankın müşahidə şurasının və ya digər idarəetmə orqanının iclaslarında səs çoxluğu hüququna malik olduqda.

3.2.2. 3.2.1-ci bəndə əlavə olaraq, aşağıdakı şərtlər mövcud olduqda da, alıcını müəyyən etmək mümkündür:

- bir bankın ədalətli dəyəri, digər banka nisbətən daha böyük olduqda; Bu halda ədalətli dəyəri böyük olan bank, alıcı hesab olunur.

- bankların birləşməsi, səsvermə hüquqlu adi səhmlərin pul vəsaitləri ilə mübadilə olunması yolu ilə həyata keçirildikdə; Bu halda pul vəsaitlərini verən bank, alıcı hesab olunur.

- bankların birləşməsi nəticəsində, hər hansı bir bankın rəhbərliyi birləşmiş bankın idarə olunması üçün işçilərin seçilməsində üstünlük əldə etdikdə. Bu halda üstünlük əldə etmiş bank, alıcı hesab olunur.

3.3. Maraqların birləşməsinin müəyyən olunması

3.3.1. Alıcını müəyyən etmək mümkün olmadıqda, bankların birləşməsi, maraqların birləşməsi kimi tanınır. Maraqların birləşməsi formasında bankların birləşməsi zamanı, birləşən bankların səhmdarları, yeni yaradılmış bankın xalis aktivləri və əməliyyatları üzərində nəzarətin kifayət qədər bərabər hüquqlarda bölgüsü haqqında razılıq əldə edir və birləşmiş bankın risk və səmərəsini qarşılıqlı bölüşdürür.

3.3.2. Birləşmiş bankda risklərin və səmərələrin qarşılıqlı bölgüsünə nail olmaq üçün aşağıdakı şərtlər zəruridir:

- bütövlüklə olmasa da səsvermə hüquqlu adi səhmlərin əhəmiyyətli hissəsi, birləşən banklarda mübadilə olunur və ya ümumi fondda cəmləşir;

- bir bankın ədalətli dəyəri, digər bankın ədalətli dəyərindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənmir;

- hər bir bankın səhmdarları birləşmədən qabaq olduğu kimi, birləşmədən sonra da birləşmiş bankda kifayət qədər səs hüququnu və eyni dərəcədə iştirakını saxlayır.

3.3.3. Birləşmiş bankda risk və səmərənin qarşılıqlı bölgüsünün azalması və alıcının müəyyən olunma ehtimalının artması, aşağıdakı hallarda baş verir:

- birləşən bankların ədalətli dəyərinin nisbi bərabərliyi azaldıqda və səsvermə hüquqlu adi səhmlərin mübadilə faizi aşağı düşdükdə;

- səhmdarların bir qrupuna digər qrup qarşısında nisbi üstünlük verildikdə;

- birləşmiş bankda, bir tərəfin kapitalı və ehtiyatlarının payı, bankın birləşmədən sonra necə işləməsindən asılı olduqda.

4. Alqı formasında bankların birləşməsinin uçotu

4.1. Alqı formasında bankların birləşməsi 4.2-4.11.2-ci bəndlərdə müəyyən olunmuş tələblərə əsasən, alqı metodu ilə tanınmalıdır.

4.2. Alqı metodundan istifadə nəticəsində bankların alqısı, digər aktivlərin alqısına uyğun olaraq həyata keçirilir. Alqı metodu ilə uçotun əsasını, mübadilə əməliyyatı nəticəsində müəyyən olunan alqı dəyəri təşkil edir.

4.3. Alıcı tərəfindən alqı tarixindən başlayaraq, aşağıdakılar həyata keçirilməlidir:

- alınan bankın əməliyyatlarının nəticələri mənfəət və zərər haqqında hesabata daxil edilməlidir;

- alınan bankın identifikasiya olunan aktiv və öhdəlikləri və alqı zamanı yaranan hər hansı qudvil və ya mənfi qudvil mühasibat balansında tanınmalıdır.

4.4. Alqı dəyəri

4.4.1. Alqı dəyəri ilkin dəyərlə müəyyən olunur. İlkin dəyər aşağıdakıların hər hansı birinə bərabər məbləğdə müəyyən olunur:

- ödənilmiş pul vəsaitlərinin və ya onların ekvivalentlərinin cəminə;

- alqı tarixinə bankın ədalətli dəyərinə;

- alıcı tərəfindən digər bankın xalis aktivləri üzərində nəzarət müqabilində verilmiş digər ödəmələr və alqı ilə birbaşa bağlı olan digər xərclərin cəminə.

4.4.2. Əgər alqı, bir mübadilə əməliyyatından çox əməliyyatlardan ibarətdirsə, alqının ilkin dəyəri, bütün əməliyyatların cəminə bərabər müəyyən olunur. Alqı mərhələlər üzrə aparıldıqda, alqı tarixi ilə mübadilə tarixi arasında mövcud fərq böyük əhəmiyyət kəsb edir. Alqı metodu ilə uçot zamanı alqının ilkin dəyərinin və ədalətli dəyərinin hər bir mübadilə əməliyyatı tarixinə olan məbləğindən istifadə olunmalıdır.

4.4.3. Ödənilmiş pul aktivləri və qəbul edilmiş öhdəliklər, mübadilə əməliyyatı tarixində ədalətli dəyərlə qiymətləndirilir. Alqıya görə ödəmə təxirə salındıqda, alqının dəyəri güzəşt və mükafat məbləğlərini nəzərə almaqla, güzəşt edilmiş dəyərlə müəyyən edilir.

4.4.4. Alıcı tərəfindən buraxılmış qiymətli kağızların dəyərini müəyyənləşdirmək üçün, mübadilə əməliyyatı tarixinə, onların bazar dəyərinə bərabər olan ədalətli dəyərindən (bazarda gözlənilməz enib-qalxmalar və ya bazar əməliyyatlarının məhdudluğu bazar dəyərini etibarsız göstəriciyə çevirdikdə) istifadə olunur. Hər hansı bir konkret tarixə bazar dəyəri etibarsız göstərici hesab olunduqda, alqı şərtlərinin elan olunduğu tarixdən əvvəlki və sonrakı bazar göstəriciləri əsaslı şəkildə təhlil edilməlidir.

4.4.5. Alqının dəyərinə alıcı tərəfindən çəkilən birbaşa xərclər də daxildir. Alqı üzrə ümumi inzibati xərclər və alqıya birbaşa aid olmayan digər xərclər, alqı dəyərinə aid edilməyərək, yarandığı dövrdə xərc kimi tanınır.

4.5. İdentifikasiya olunan aktivlərin və öhdəliklərin tanınması

4.5.1. 4.3-cü bəndə müvafiq olaraq tanınmış identifikasiya olunan, alınan aktiv və öhdəliklər, 4.5.4-cü bəndə müvafiq olaraq tanınan istənilən öhdəliklərlə birlikdə, alqı tarixində alınan bankın aktiv və öhdəlikləri hesab olunur. Bu aktiv və öhdəliklər, yalnız aşağıdakı şərtlər mövcud olduqda, alqı tarixində, ayrı-ayrılıqda tanınmalıdır:

- alıcı tərəfindən, aktiv və öhdəliklərlə bağlı istənilən gələcək iqtisadi səmərənin əldə olunması və ya iqtisadi səmərəni əks etdirən resursların itirilməsi ehtimalı var;

- aktiv və öhdəliklərin ilkin və ədalətli dəyərinin etibarlı ölçüsü mövcuddur.

4.5.2. Yuxarıda göstərilən şərtlərə uyğun olan aktiv və öhdəliklər, bu Qaydalarda identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklər adlanır. Bu tanınma şərtlərinə cavab verməyən aktiv və öhdəliklərin bir hissəsi, identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin tanınmasından sonra alqının qalıq dəyəri kimi müəyyən olunduğundan, alqı zamanı yaranan qudvilin və ya mənfi qudvilin səviyyəsinə təsir göstərir.

4.5.3. 4.5.4-cü bəndə əsasən öhdəliklər, alqı tarixinə alıcının niyyət və hərəkətinin nəticəsi olduqda, tanınmır. Öhdəliklər, həmçinin alıcıya və ya satıcıya aid olmasından asılı olmayaraq, alqı nəticəsində həyata keçirilməsi gözlənilən zərər və ya digər xərclər üçün də tanınmır.

4.5.4. Alıcı, alqı tarixində alınan bankın öhdəliyi olmayan ehtiyatları yalnız aşağıdakı hallarda tanıyır:

- alıcı, alqı tarixindən əvvəl və ya alqı tarixinə, alınan bankın fəaliyyətinin dayandırılması və ya məhdudlaşdırılmasını əks etdirən planın əsas müddəalarını hazırlamışdır və bu plan aşağıdakılarla əlaqədardır:

§ alınan bankın işçilərinə əmək müqaviləsinin pozulmasına görə ödənilən kompensasiyalarla;

§ alınan bankın fəaliyyətinin dayandırılması ilə;

§ alıcı tərəfindən digər tərəflərə alqı tarixindən əvvəl müqavilənin pozulması haqqında xəbər verilməsi nəticəsində, alınan bankın müqavilə şərtlərinin pozulması ilə;

- alıcı, alqı tarixindən əvvəl və ya həmin tarixdə hazırlanmış planın əsas müddəaları haqqında elan verərək, həmin planın təsir göstərdiyi tərəfləri bu planın yerinə yetiriləcəyinə inandırması ilə;

- alqı tarixi və ya illik maliyyə hesabatları təsdiq edilən tarixdən (hansı tezdirsə) 3 (üç) ay müddət ərzində müfəssəl formal planın əsas müddəalarını işləyib hazırlayır. Planın təsir dairəsinə daxil olan sahələr üzrə ən azı aşağıdakılar əks olunmalıdır:

§ bankın dəyişdirilməsi nəzərdə tutulmuş fəaliyyət istiqaməti;

§ bankın ünvanı, əmək müqavilələrinə xitam verilməsi ilə əlaqədar kompensasiya veriləcək işçilərin təqribi sayı və funksiyaları;

§ çəkiləcək xərclər;

§ planın həyata keçirilmə tarixi.

4.6. Alqının ilkin dəyərinin bölüşdürülməsi

4.6.1. 4.5.1-ci bəndə müvafiq olaraq tanınmış, identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklər aşağıdakılar nəzərə alınmaqla, məcmu olaraq qiymətləndirilir:

- mübadilə əməliyyatı həyata keçirilən tarixdə, alınmış identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin ədalətli dəyərinin, mübadilə əməliyyatı nəticəsində alıcının əldə etdiyi iştirak payına olan nisbəti;

- törəmə müəssisənin alqı tarixindən əvvəl, identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin balans dəyərində azlığın payı.

İstənilən qudvil və ya mənfi qudvil, bu Qaydalara uyğun olaraq, nəzərə alınmalıdır.

4.7. Alınmış identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin ədalətli dəyərinin müəyyən olunması

4.7.1. Alınmış identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin ədalətli dəyəri aşağıdakı qaydada müəyyən olunur:

- bazarda məzənnəsi müəyyən edilən qiymətli kağızlar - onların cari bazar dəyərinə görə;

- bazarda məzənnəsi müəyyən edilməyən qiymətli kağızlar - qiymətləndirmə dəyərinə görə; Bu qiymətləndirmə dəyəri, mənfəət və qiymətin nisbətini, dividend və səhmlərin dəyərinin nisbətini və analoji xüsusiyyətlərə malik müqayisə edilə bilən qiymətli kağızların nəzərdə tutulan inkişaf tempi kimi xüsusiyyətləri nəzərə alır.

- Debitor borcu - alqı tarixinə alınması mümkün olan cari həcminə görə; Bu göstərici ümidsiz borclar üzrə yaradılmış ehtiyatlar çıxılmaqla müvafiq cari faiz dərəcələri ilə müəyyən olunur.

- Torpaq, bina və digər əsas vəsaitlər - bazar dəyərinə görə və ya aktiv bazarın olmadığı halda, müstəqil qiymətləndiricilər tərəfindən hesablanmış ədalətli dəyərə görə;

- Qeyri-maddi aktivlər - bazar dəyərinə görə və ya aktiv bazarın olmadığı halda, müstəqil qiymətləndiricilər tərəfindən hesablanmış ədalətli dəyərə görə;

- Ödənilməkdə olan hesablar və digər borc öhdəlikləri- cari dəyərinə görə;

- Alınan bankın müqavilələr üzrə öhdəlikləri və digər identifikasiya olunan öhdəlikləri - müvafiq faiz dərəcələri ilə müəyyənləşdirilmiş öhdəliklərin ödənilməsi üçün kifayət edən məbləğin cari və ya güzəştli dəyəri ilə.

4.7.2. Əgər qeyri-maddi aktivin ədalətli dəyəri müəyyən oluna bilmirsə, həmin qeyri-maddi aktiv üçün alqı tarixinə tanınmış məbləğ, alqı zamanı mənfi qudvil yaratmayan və ya onu artırmayan məbləğlə məhdudlaşdırılmalıdır.

4.8. Alqı nəticəsində əmələ gələn qudvil

4.8.1. Mübadilə əməliyyatı baş verdiyi tarixdə, identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin ədalətli dəyərinin onun alqı dəyərindən üstün olan hissəsi qudvil kimi müəyyənləşdirilir və aktiv kimi tanınır.

4.8.2. Qudvil, qiymətdən düşmədən yığılmış zərər və amortizasiya çıxılmaqla ilkin dəyərlə tanınır.

4.8.3. Qudvil faydalı xidmət müddəti ərzində müntəzəm olaraq amortizasiya edilməlidir. Qudvilin amortizasiya dövrü, banka gələcəkdə iqtisadi səmərə daxil olmasının gözlənilən müddətinin ən yaxşı qiymətləndirilməsini əks etdirməlidir. Qudvilin faydalı xidmət müddəti ilkin tanınma anından başlayaraq 20 ildən çox olmayan müddətə müəyyən edilir.

4.8.4. Qudvilin istifadə olunan amortizasiya hesablanması metodu, qudvildən yaranan gələcək iqtisadi səmərənin istifadə cədvəlini əks etdirməlidir. Qudvil, bərabər hissələrə bölünməklə hesablama (düzxətli) metodu ilə amortizasiya olunur.

4.8.5. Qudvilin amortizasiyası hər bir dövrdə xərc kimi tanınmalıdır.

4.8.6. Amortizasiya hesablanması dövrü, ən azı hər maliyyə ilinin sonunda yoxlanılmalıdır. Əgər qudvilin hesablanmış xidmət müddəti əvvəlki qiymətləndirmələrdən xeyli fərqlənirsə, amortizasiya dövrü müvafiq olaraq dəyişdirilməlidir.

4.8.7. Qudvilin məbləğində aktivlərin qiymətdən düşmə əlamətləri olmadıqda belə, qudvilin ödənilən məbləği ən azı hər maliyyə ilinin sonunda qiymətləndirilməlidir.

4.9. Alqı nəticəsində əmələ gələn mənfi qudvil

4.9.1. Mübadilə əməliyyatı baş verdiyi tarixdə, identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin alqı dəyərinin, onun ədalətli dəyərindən üstün olan hissəsi mənfi qudvil kimi tanınmalıdır.

4.9.2. Mənfi qudvil alıcının alqı planında gözlənilən gələcək zərər və xərclərə nə dərəcədə aid olmasından asılı olaraq etibarlı şəkildə qiymətləndirilir. Mənfi qudvilin alqı tarixinə identifikasiya olunan öhdəlikləri təşkil etməyən hissəsi, gələcək zərər və xərclər tanındıqda, mənfəət və zərər haqqında hesabatda gəlir kimi tanınmalıdır. Əgər bu identifikasiya olunan gələcək zərər və xərclər gözlənilən dövrdə tanınmırsa, mənfi qudvil 4.9.3-cü bəndə əsasən nəzərə alınmalıdır.

4.9.3. Mənfi qudvil, (alqı tarixinə etibarlı şəkildə qiymətləndirməsi mümkün olan identifikasiya olunan gözlənilən zərər və xərclərlə əlaqədar olmamasından asılı olaraq, eyni dərəcədə) mənfəət və zərər hesabatında gəlir kimi aşağıdakı şəkildə tanınmalıdır:

- alınan identifikasiya olunan qeyri-pul aktivlərinin ədalətli dəyərindən artıq olmayan mənfi qudvilin məbləği, alınmış identifikasiya olunan, amortizasiya olunan aktivlərin qalan orta faydalı xidmət müddəti ərzində müntəzəm olaraq gəlir kimi tanınmalıdır.

- alınan identifikasiya olunan qeyri-pul aktivlərinin ədalətli dəyərindən artıq olan mənfi qudvilin məbləği, gəlir kimi tanınmalıdır.

4.9.4. Mənfi qudvil, hesabat verən bankın mühasibat balansında müsbət qudvilin əks olunduğu eyni təsnifləşdirmə üzrə, aktivlərdən çıxılma kimi əks olunmalıdır.

4.10. Alqı üzrə gələcək hadisələrlə şərtləndirilmiş ödənişlərin təshih olunması.

4.10.1. Əgər müqavilə, alqı üzrə ödənişin bir və ya bir neçə gələcək hadisələrlə şərtləndirilmiş təshih edilməsini nəzərdə tutursa, bu təshih məbləği, alqı tarixində alqının ilkin dəyərinə o zaman daxil edilir ki, təshih edilmə ehtimalı var və onun məbləği düzgün ölçülür.

4.10.2. Alqı zamanı ödəmələrin həcminə təsir göstərən potensial vəziyyətin hərəkəti alqı tarixindən sonra dayandırıldıqda, alqının ilkin dəyəri təshih olunmalıdır.

4.11. İdentifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin dəyərinin sonradan müəyyən olunması və ya dəyişdirilməsi

4.11.1. Alınmış, lakin ilkin uçotda 4.5.2-ci bənddə əks olunan tələblərə cavab verməyən identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklər, ayrılıqda tanınmaq üçün bu tələbləri necə və nə zaman ödəməsindən asılı olaraq uçota alınmalıdır. Alınmış identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin balans məbləği (alqıdan sonra bu alqının ilkin uçotu zamanı identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin məbləğini daha dəqiq qiymətləndirilməsi üçün əlavə faktlar yarandıqda), təshih olunmalıdır. Qudvil və ya mənfi qudvil üçün müəyyən edilmiş məbləğ aşağıdakı şərtlərə uyğun olaraq, təshih olunmalıdır:

- təshihlər, qudvilin ödənilən məbləğindən artıq həcmdə balans məbləğini artırmaması şərti ilə;

- təshihlər alqıdan sonra başlayan ilk uçot dövrünün sonunda həyata keçirilməsi şərti ilə. (4.5.4-cü bəndə əsasən tanınan və müddət intervalı tətbiq olunan identifikasiya olunan öhdəliklərdən başqa).

Digər hallarda identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin təshih olunması, gəlir və ya xərc kimi tanınmalıdır.

4.11.2. Əgər 4.5.4-cü bəndə müvafiq olaraq, alınan bankın fəaliyyətinin dayandırılması və ya məhdudlaşdırılması üçün ehtiyatlar tanınmışdırsa, bu ehtiyatlar, yalnız aşağıdakı hallarda bərpa olunmalıdır:

- iqtisadi səmərənin çıxdaş edilməsi artıq ehtimal edilmədikdə;

- müfəssəl formal plan nəzərdə tutulduğu kimi və ya nəzərdə tutulduğu müddətdə həyata keçirilmədikdə.

Belə bərpa edilmə, qudvilin və ya mənfi qudvilin (tələb olunduqda, həmçinin azlığın payının) təshih olunması kimi elə əks olunmalıdır ki, onunla münasibətdə hər hansı bir gəlir və ya xərc tanınmasın. Qudvilin təshih olunmuş məbləği, onun qalan faydalı xidmət müddəti ərzində amortizasiya olunmalıdır. Mənfi qudvilin təshih olunmuş məbləği 4.9.3-cü bəndə müvafiq olaraq nəzərə alınmalıdır.

5. Maraqların birləşməsinin uçotu

5.1. Maraqların birləşməsinin uçotu 5.2-5.7-ci bəndlərə uyğun olaraq, maraqların birləşməsinin yaradılması metodu ilə aparılır.

5.2. Maraqların birləşməsi metodu tətbiq edilərkən, birləşmənin baş verdiyi müddətdə, birləşən bankların cari və müqayisə edilən dövrünün maliyyə hesabatlarının maddələri, birləşmiş bankın maliyyə hesabatlarına elə daxil edilməlidir ki, nəticədə, onların ilk maliyyə hesabatları dövründən başlayaraq birləşməsi haqqında təsəvvür yaransın. Maliyyə hesabatı tarixindən sonra bankın iştirak etdiyi maraqların birləşməsi, bankın maliyyə hesabatlarına daxil edilmir.

5.3. Pul vəsaitləri və ya digər aktivlər formasında olan əlavə ödəmələr də daxil olmaqla, birgə buraxılmış səhmdar kapital kimi nəzərə alınan məbləğlə, alınmış səhmdar kapitalı kimi nəzərə alınan məbləğ arasındakı istənilən fərq xüsusi kapitala qarşı təshih edilməlidir.

5.4. Maraqların birləşməsinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bankların birləşməsindən əvvəl mövcud olmuş risk və səmərələrin qarşılıqlı bölgüsü olduğu kimi qalır və heç bir alqı əməliyyatı aparılmır.

5.5. Bankların birləşməsi vahid birləşmiş təşkilatın yaranması ilə nəticələndiyi üçün vahid uçot qaydaları təsdiq edilir. Birləşmiş banklar, birləşən bankların aktivlərini, öhdəliklərini, kapitalını və ehtiyatlarını onların balans dəyərinə görə tanıyır və bu dəyər, yalnız birləşmiş banklarda uçot qaydalarının razılaşdırılması və bütün dövrlərə tətbiq edilməsi nəticəsində təshih edilir. Bu zaman yeni qudvil və ya mənfi qudvil tanınmır. Maraqların birləşməsindən əvvəl və ya sonra birləşən bankların istənilən banklararası əməliyyatları, birləşmiş bankın maliyyə hesabatlarında nəzərə alınmır.

5.6. Maraqların birləşməsi ilə əlaqədar çəkilmiş xərclər, aid olduğu dövrdə xərc kimi tanınır.

5.7. Maraqların birləşməsi ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərə - qeydiyyat rüsumları, səhmdarlar arasında zəruri məlumatların yayılması xərcləri, ekspert və məsləhətçilərə qonorarlar, birləşmə prosesinə cəlb olunmuş işçilərlə bağlı əmək haqqı və digər xərclər daxildir. Bu xərclərə, həmçinin bankların ayrı-ayrılıqda birləşmə əməliyyatlarına çəkilmiş istənilən xərc və zərərlər daxildir.

6. Məlumatların açıqlanması

6.1. Bütün birləşmiş banklar üçün birləşmə həyata keçirildiyi dövr ərzində maliyyə hesabatlarında, aşağıdakı məlumatlar açıqlanmalıdır:

- birləşən bankların adları və təsviri;

- birləşmə üçün tətbiq olunan uçot metodu;

- uçot məqsədləri üçün birləşmə tarixi;

- bankların birləşməsinin nəticəsi hesab olunan və birləşmiş bankın realizə etmək (dəyişmək) qərarına gəldiyi hər hansı bir fəaliyyət növü.

6.2. Alqı metodu üzrə birləşmiş banklar üçün alqı həyata keçirilən müddət ərzində maliyyə hesabatlarında aşağıdakı əlavə məlumatlar açıqlanmalıdır:

- alınmış səsvermə hüquqlu səhmlərin faiz göstəricisi;

- alqının ilkin dəyəri və ödənilmiş (və ya alqı zamanı əvəzi verilməklə ödənilməkdə olan) məbləğin təsviri.

6.3. Qudvil üçün maliyyə hesabatlarında aşağıdakı məlumatlar açıqlanmalıdır:

- qəbul edilmiş amortizasiya dövrü;

- qudvilin faydalı xidmət müddətinə təsir edən əhəmiyyətli faktorların təsviri;

- aşağıdakıları əks etdirməklə, hesabat dövrünün əvvəlinə və sonuna qudvilin balans dəyərinin müqayisəsi:

§ dövrün əvvəlinə qudvilin məcmu məbləği və hesablanmış amortizasiyası;

§ dövr ərzində tanınmış istənilən əlavə qudvil məbləğini;

§ identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin dəyərinin sonradan müəyyən olunması nəticəsində istənilən təshihlər;

§ qudvilin aid olduğu bankın tam və ya qismən ləğv olunması nəticəsində hesabdan silinməsi;

§ dövr ərzində tanınmış amortizasiya;

§ dövr ərzində tanınmış qiymətdən düşməyən zərər;

§ dövr ərzində qiymətdən düşmədən zərərin bərp olunmuş məbləği;

§ dövr ərzində balans dəyərində olan digər dəyişikliklər;

§ dövrün sonunda qudvilin məcmu məbləği və yığılmış amortizasiya.

Müqayisəli məlumat tələb olunmur.

6.4. Mənfi qudvil üzrə maliyyə hesabatlarında aşaqıdakı məlumatlar açıqlanmalıdır:

- mənfi qudvilin 4.9.2-ci bəndə uyğun nəzərə alınan həcmdə, gözlənilən gələcək zərər və xərclərin təsviri, məbləği və müddəti;

- mənfi qudvilin gəlir kimi tanındığı dövr;

- mənfi qudvilin gəlir kimi tanındığı mənfəət və zərər haqqında hesabatın sətirlər üzrə təsnifatı;

- aşağıdakıları əks etdirməklə, hesabat dövrünün əvvəlinə və sonuna mənfi qudvilin balans məbləğinin müqayisəsi:

§ dövrün əvvəlinə mənfi qudvilnın, məcmu gəlir kimi tanınmış məbləği və mənfi qudvilə hesablanmış məbləğ;

§ dövr ərzində tanınmış hər hansı bir əlavə mənfi qudvilin məbləği;

§ identifikasiya olunan aktiv və öhdəliklərin dəyərinin sonradan müəyyən olunması nəticəsində istənilən təshihlər;

§ mənfi qudvilin aid olduğu bankın tam və ya qismən ləğv olunması nəticəsində hesabdan silinməsi;

§ 4.9.2-ci bəndə uyğun olaraq, mənfi qudvilin hissələrini ayrı-ayrılıqda göstərən dövr ərzində gəlir kimi tanınmış məbləği (mövcud olduqda);

§ dövr ərzində balans məbləğində olan hər hansı bir dəyişikllikər (mövcud olduqda);

§ dövrün sonunda artıq gəlir kimi tanınmış mənfi qudvilin məcmu məbləği və mənfi qudvilnın hesablanmış məbləği.

Müqayisəli məlumat tələb olunmur.

6.5. Maraqların birləşməsi kimi nəzərə alınan birləşmiş banklar üçün maliyyə hesabatlarında birləşmə dövrü, aşağıdakı əlavə məlumatlar açıqlanmalıdır:

- maraqların birləşməsi üçün mübadilə edilmiş, hər bir bankın səsvermə hüquqlu səhm payı daxil olmaqla, buraxılmış səhmlərin sayı və təsviri;

- hər bir bank tərəfindən verilmiş aktiv və öhdəliklərin məbləği;

- xalis mənfəət və zərərə aid edilən, hər bir bankın birləşmədən əvvəl gəliri, xalis mənfəəti (zərəri) və digər məlumatları.

6.6. Bütün növ bank birləşmələrində istifadəçilərdə bank haqqında düzgün fikir formalaşdıran bütün zəruri məlumatlar açıqlanmalıdır.

7. Yekun müddəalar

7.1. Bu Qaydalar dövlət qeydiyyatına alındığı gündən qüvvəyə minir.