“Azərbaycan
Respublikasında plastik qablaşdırma
tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin
azaldılmasına dair 2019–2020-ci illər üçün Tədbirlər
Planı”nın təsdiq edilməsi haqqında
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI
PREZİDENTİNİN SƏRƏNCAMI
Azərbaycan
Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini
rəhbər tutaraq qərara
alıram:
1.
“Azərbaycan Respublikasında plastik qablaşdırma
tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin
azaldılmasına dair 2019–2020-ci illər üçün Tədbirlər
Planı” təsdiq edilsin (əlavə olunur).
2.
Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi:
2.1.
bu Sərəncamın 1-ci hissəsi ilə təsdiq edilən
Tədbirlər Planında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin
icrasını əlaqələndirsin;
2.2.
Tədbirlər Planında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin
icrasının gedişi barədə ildə bir dəfə
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə məlumat
versin.
3.
Tədbirlər Planında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin
icrasının monitorinqini və qiymətləndirilməsini
Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyinin sifarişi əsasında İqtisadi
İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi həyata
keçirsin.
4.
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan
irəli gələn məsələləri həll etsin.
İlham
ƏLİYEV,
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti
Bakı şəhəri, 7
fevral 2019-cu il
№
935
|
Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2019-cu
il 7 fevral tarixli 935 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq
edilmişdir |
Azərbaycan
Respublikasında plastik qablaşdırma
tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin
azaldılmasına dair 2019-2020-ci illər üçün
Tədbirlər
Planı
1. QISA XÜLASƏ
.......................................................................................................................3 2. QLOBAL TRENDLƏR
..........................................................................................................4 2.1.
Plastik qablaşdırma tullantılarının səmərəli
idarə edilməsi .............................................4 2.2.
Plastik tullantıların yaranması tempinin azaldılması
........................................................5 4. MÖVCUD
VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ
..................................................................................7 4.1.
Plastik qablaşdırma tullantılarının idarə
olunması sektorunun GZİT (Güclü və Zəif tərəflər,
İmkanlar və Təhlükələr) təhlili
..............................................................................................9 5. STRATEJİ BAXIŞ
.................................................................................................................10 5.1.
2020-ci ilədək strateji baxış
.....................................................................................................10 5.2.
2025-ci ilədək olan dövr üçün uzunmüddətli
baxış ...........................................................10 5.3.
2025-ci ildən sonrakı dövr üçün hədəf
baxışı
.....................................................................10 6. HƏDƏF
İNDİKATORLARI ..............................................................................................12 7. STRATEJİ
MƏQSƏDLƏR
.................................................................................................13 7.1.
Strateji məqsəd 1. Plastik qablaşdırma tullantılarının
səmərəli idarə edilməsi.....................................................................................................................................................13 7.1.1. Prioritet 1.1. Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sahəsində potensialın artırılması
.................................................................................................................................................13 7.1.2. Prioritet 1.2. Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sisteminin təkmilləşdirilməsi
....................................................................................................................................15 7.1.3. Prioritet 1.3. Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
üzrə məlumat bazasının yaradılması
.............................................................................................................................17 7.2.
Strateji məqsəd 2. Plastik tullantıların yaranma tempinin
azaldılması ........................18 7.2.1. Prioritet 2.1. Plastik
qablaşdırma materiallarından istifadənin beynəlxalq
təcrübəyə uyğunlaşdırılması
...................................................................................................................................18 7.2.2. Prioritet 2.2. Plastik
qablaşdırma tullantılarının səmərəli
idarə olunmasının, yaranma tempinin
azaldılmasının, o cümlədən alternativ
qablaşdırma materiallarından istifadənin əhəmiyyəti
haqqında maarifləndirmə və təbliğatın
gücləndirilməsi...............................................19 8. TƏDBİRLƏR
PLANININ MALİYYƏLƏŞDİRİLMƏSİ
..............................................22 9. İCRA,
MONİTORİNQ VƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏ
.....................................................23 10. TƏDBİRLƏR PLANI
........................................................................................................25 |
“Azərbaycan
Respublikasında plastik qablaşdırma
tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsirinin
azaldılmasına dair 2019-2020-ci illər üçün Tədbirlər
Planı” (bundan sonra - Tədbirlər Planı) Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 6 dekabr tarixli 1138 nömrəli
Fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan
Respublikasında kənd təsərrüfatı məhsullarının
istehsalına və emalına dair Strateji Yol Xəritəsi”nə
müvafiq olaraq, plastik qablaşdırma məhsullarından
kütləvi istifadənin bitkilərə, heyvanlara, torpaq və
su resurslarına mənfi təsirinin qiymətləndirilməsi
əsasında bu sahədə çirklənmənin
azaldılması ilə bağlı tədbirlərin
icrası məqsədilə hazırlanmışdır.
Tədbirlər
Planı 2020-ci ilədək strateji baxışı, 2025-ci ilədək
olan dövr üçün uzunmüddətli
baxışı və 2025-ci ildən sonrakı dövr
üçün hədəf baxışını əhatə
edir. Burada sahə üzrə idarəetmənin səmərəliliyinə
və yüksək xidmət səviyyəsinə nail olmaq
üçün genişmiqyaslı tədbirlərin həyata
keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.
Tədbirlər
Planı hazırlanarkən Azərbaycan Respublikasında bu sahədə
mövcud vəziyyət araşdırılmış, habelə
beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq plastik
qablaşdırma tullantılarının toplanılması,
daşınması, utilizasiyası və təkrar emalı zənciri
boyunca yüksək səmərəlilik və keyfiyyət səviyyələri,
tənzimləyici mexanizmlər, istifadə olunan idarəetmə
prinsipləri və digər istiqamətlər üzrə təhlillər
aparılmış, plastik tullantılarla bağlı durumun
yaxşılaşdırılması üçün
dünyanın qabaqcıl ölkələrinin analoji təcrübəsindən
istifadə edilməklə strateji məqsədlər müəyyənləşdirilmişdir.
Tədbirlər
Planı çərçivəsində görülməsi
planlaşdırılan işlər nəticəsində
plastik qablaşdırma tullantılarının ətraf
mühitə mənfi təsirinin azaldılması hədəflənir.
Bu məqsədlə, plastik qablaşdırma
tullantılarının idarə olunması sisteminin təkmilləşdirilməsi
və səmərəliliyinin artırılması, əlavə
xammal bazarının formalaşdırılması, alternativ
qablaşdırma vasitələrindən istifadənin
genişləndirilməsi, təkrar istehsal sahəsində
maraqlı olan potensial sahibkarlar və investorlar
üçün əlverişli mühitin yaradılması,
toplanma və emal sisteminin maliyyələşdirilməsi mənbələrinin
formalaşdırılması üçün normativ
hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, habelə
beynəlxalq təcrübədən istifadə etməklə,
müasir texnologiyalar əsasında yeni müəssisələrin
yaradılması, təkrar emal bazarının möhkəmləndirilməsi,
yeni iş yerlərinin açılması gözlənilir.
2.1. Plastik
qablaşdırma tullantılarının səmərəli
idarə edilməsi
Plastik
qablaşdırma tullantıları ətraf mühiti
çirkləndirən əsas faktorlardan biridir. Bərk məişət
tullantılarının tərkibində plastik
tullantıların miqdarı 1960-cı illərdə 1 faizə
qədər olmuşdursa, hazırda bu göstərici 12 faizdən
çoxdur. Vəziyyəti mürəkkəbləşdirən
cəhətlərdən biri də plastik tullantıların təbiətdə
yüz illər ərzində parçalanmaması, miqdarının
isə ilbəil artmasıdır. Araşdırmalar göstərir
ki, bu tullantılar düzgün idarə
olunmadığından ətraf mühiti və sututarları
çirkləndirir, kənd təsərrüfatı
torpaqlarının dərin qatlarına keçərək
bitkilərin normal inkişafını ləngidir və məhsuldarlığın
aşağı düşməsinə səbəb olur. Digər
tərəfdən, həmin tullantılar yanan zaman əmələ
gələn toksiki tüstü atmosfer havasını zəhərləyir.
Odur ki, plastik tullantıların təbiətə mənfi təsirinin
aradan qaldırılması ətraf mühitin qorunması sahəsində
prioritet hesab olunur.
Ətraf
mühitə təsiri azaltmaq və idarəetmə səviyyəsini
təkmilləşdirmək məqsədilə 1994-cü ildə
Avropa İttifaqına üzv ölkələr
üçün "Qablaşdırma və qablaşdırma
tullantıları haqqında” 94/62/EC saylı Direktiv qəbul
olunmuşdur. Bu Direktivdə qablaşdırma tullantılarının
azaldılmasına, qablaşdırma vasitələrindən təkrar
istifadəyə dair müddəalar nəzərdə
tutulmuş, qablaşdırma tullantılarının təkrar
emalı və utilizasiyası üzrə kvotalar müəyyən
edilmişdir. Tullantıların emalı səviyyəsinin
inkişafı nəzərə alınaraq, bu kvotalara dövri
qaydada yenidən baxılır. Məsələn, Direktivə
görə, qablaşdırma tullantılarının 50-65
faizi çeşidlənməli və utilizasiya edilməli,
bütün qablaşdırma materiallarının 25-45 faizi təkrar
emal olunmalıdır[1]. 2001-ci ildə
həmin kvotalara yenidən baxılmış və utilizasiya
kvotası 6070 faiz, təkrar emal kvotası isə 55-70 faiz
müəyyən edilmişdir.
Avropa
İttifaqının üzvü olan dövlətlər
qablaşdırma tullantılarının əmələ gəlməsinin
qarşısını almaq və bu tullantıların ətraf
mühitə təsirini azaltmaq üçün
qablaşdırma tullantılarından təkrar istifadə
sisteminin formalaşdırılması ilə bağlı tədbirlər
görürlər. Eyni zamanda, nəzərdə tutulan hədəflərə
nail olmaq üçün qablaşdırma
tullantılarının, o cümlədən plastik
qablaşdırma tullantılarının qaytarılması və
ya toplanılması, təkrar emalı sistemləri tətbiq
edilir. Bu məqsədlə bir sıra Avropa ölkələrinin
qanunvericiliyi Avropa İttifaqı qanunvericiliyinə
uyğunlaşdırılmışdır.
Bir
sıra Avropa ölkələrində qablaşdırma
materiallarının toplanmasının, utilizasiyasının və
təkrar emalının maliyyələşdirilməsini
qeyri-kommersiya təşkilatları (fondlar) həyata
keçirirlər.
Qablaşdırma
tullantılarının toplanması və təkrar
emalının maliyyələşdirilməsində ilk dəfə
olaraq Almaniyada tətbiq olunan “Yaşıl nöqtə”
(“Grüne Punkt” – “Green Dot”) sistemindən artıq iyirmiyə
yaxın Avropa ölkəsində istifadə olunur. Bu sistem
istehsalçının və ya qablaşdırıcılardan
sənayedə istifadə edənlərin öz
qablaşdırma tullantılarını toplayaraq emal etməsinə
və ya bu sahədə ixtisaslaşmış təkrar emal
müəssisələrinin maliyyələşdirilməsinə
əsaslanır.
Bu
sahədə aparılan işlər, tətbiq olunan mexanizmlər
nəticəsində hazırda qablaşdırma
tullantıları tullantı kimi deyil, təkrar emal
materialı kimi yeni əhəmiyyət qazanmışdır. Nəticə
etibarilə, bəzi ölkələrdə plastik
qablaşdırma tullantılarının 60-70 faizi təkrar
emal edilir (şəkil 1).
Şəkil
1. Avropa İttifaqına üzv olan ölkələrdə
2005-ci və 2016-cı illərdə plastik qablaşdırma
tullantılarının təkrar emal səviyyəsi (faizlə)
Mənbə: Avropa İttifaqının
Statistika Bürosu (Avrostat)
2.2. Plastik
tullantıların yaranması tempinin azaldılması
1950-ci
ildə dünya üzrə təxminən 1,5 milyon ton plastik
istehsal olunmuşdur. Bu göstərici 1990-cı ildə təxminən
100 milyon tona çatmış, 2015-ci ilə qədər isə
3 dəfə artaraq təxminən 322 milyon ton təşkil
etmişdir (şəkil 2).
Şəkil
2. 1950-2015-ci illərdə dünya üzrə plastik məmulat
istehsalı (milyon
tonla)
Mənbə:
Beynəlxalq Standartlaşdırma Təşkilatı (ISO)
Sürətlə
artan plastik məmulat istehsalı plastik tullantıların, o
cümlədən plastik qablaşdırma
tullantılarının daha böyük templə
çoxalmasına təkan vermişdir. Bu baxımdan, artan
plastik tullantıların ətraf mühitə və insan
sağlamlığına təsiri səbəbindən plastik
tullantıların yaranması tempinin azaldılması istiqamətində
qlobal miqyasda bir sıra tədbirlər görülür.
Hazırda
bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə plastik
qablaşdırıcılardan istifadənin azaldılması
istiqamətində müvafiq qanunvericilik bazası
yaradılır, müxtəlif iqtisadi mexanizmlərdən
istifadə edilməklə plastik tullantıların
toplanması və təkrar emalı sistemi təkmilləşdirilir.
Avropa ölkələrinin bir çoxunda bu məqsədlə
plastik torbalardan istifadənin məhdudlaşdırılması
istiqamətində əsas tədbir kimi plastik torbaların
ödənişli olması və ya ekoloji vergi tətbiqi kimi
üsullardan istifadə edilir. Bununla yanaşı, dəfələrlə
istifadə oluna bilən parça torbalardan, bakteriyaların və
ya digər canlı orqanizmlərin parçalaya biləcəyi
çantalardan istifadənin təşviqi də görülən
tədbirlər sırasındadır.
Region
ölkələrində də plastik tullantıların
azaldılması məqsədilə son illərdə bir
sıra tədbirlər görülmüşdür. Türkiyədə
ilkin mərhələdə bütün satış nöqtələrində
qalınlığı 15-50 mikron olan plastik torbaların istifadəçilərə
və ya istehlakçılara pulsuz verilməsi qadağan
olunmuşdur. Gürcüstanda qalınlığı 15
mikrondan az olan plastik torbaların idxalı, istehsalı və
satışı qadağan edilmişdir. Bununla yanaşı,
istehsalçılar üçün istehsal etdikləri
torbaların üzərinə şirkətin işarəsini və
adını qeyd etmək tələbi də qoyulmuşdur.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının ətraf mühitə
mənfi təsirinin minimuma endirilməsi baxımından bu
tullantıların səmərəli idarə olunması ilə
bağlı tədbirlər görülməsi zəruridir. Son
illərdə ölkədə bu istiqamətdə, o cümlədən
ətraf mühitin qorunması, təbii resurslardan səmərəli
istifadə, tullantıların utilizasiyası, təkrar
emalı, təkrar istifadəsi, aztullantılı və ya
tullantısız texnologiyaların tətbiqi hədəflərinə
nail olmaq istiqamətində bir çox məqsədyönlü
işlər görülmüşdür.
Şəkil
3. 2009-2017-ci illərdə ölkədə istehsal olunan plastik
qablaşdırma məhsulları
Mənbə: Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi
Azərbaycan
Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına
görə, 2017-ci ildə ölkədə istehsal olunan plastik
qablaşdırma məhsullarının həcmi 2010-cu illə
müqayisədə təqribən 2,5 dəfə
artmışdır (şəkil 3). Eyni zamanda, 2009-cu illə
müqayisədə 2017-ci ildə ölkəyə 5 dəfə
çox plastik qablaşdırıcı idxal edilmişdir
(şəkil 4). Ekspertlərin qiymətləndirmələrinə
görə, ölkədə hər il orta hesabla
adambaşına 24 kq plastik tullantı yaranır.
Şəkil
4. 2009-2017-ci illərdə ölkəyə idxal olunan plastik
qablaşdırma məhsullarının dinamikası
Mənbə: Azərbaycan
Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsi
Ölkədə
emal (təkrar emal) və xidmət müəssisələrinin
qurulmasına dəstək məqsədilə Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 28 dekabr tarixli 1947 nömrəli
Sərəncamı ilə Balaxanı Sənaye Parkı
yaradılmışdır. Bu parkın yaradılmasında
başlıca hədəf təkrar istehsal sahəsində
maraqlı olan potensial sahibkarlar və investorlar
üçün əlverişli şəraiti təmin etməkdir.
Yaşıl biznesin, əsasən də tullantıların təkrar
emalı sənayesinə marağı artırmaq məqsədilə
potensial sahibkarlar üçün əlverişli vergi güzəştləri
və infrastruktur şəraiti yaradılmışdır.
Bundan
əlavə, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 1
noyabr tarixli 637 nömrəli Sərəncamı ilə "Azərbaycan
Respublikasında bərk məişət
tullantılarının idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsinə
dair 2018-2022-ci illər üçün Milli Strategiya” təsdiq
edilmiş, ölkədə bərk məişət
tullantılarının idarə edilməsi işinin təkmilləşdirilməsi
ilə bağlı istiqamətlər müəyyən
edilmişdir.
Hazırda
istehsalat və məişət tullantılarının ətraf
mühitə zərərli təsirinin
qarşısının alınması, təbiətdə
ekoloji tarazlığın təmin olunması, habelə belə
tullantıların təkrar xammal mənbələri kimi təsərrüfat
dövriyyəsinə cəlbi məqsədilə
tullantıların idarə olunması sahəsində dövlət
siyasəti Azərbaycan Respublikasının “İstehsalat və
məişət tullantıları haqqında” 1998-ci il 30 iyun
tarixli 514-IQ nömrəli Qanunu ilə tənzimlənir. Lakin
plastik qablaşdırma tullantılarının həcminin ilbəil
artması bu sahədə idarəetmənin gücləndirilməsi
üçün qanunvericilik bazasının beynəlxalq təcrübə
nəzərə alınmaqla təkmilləşdirilməsini,
habelə uçot, hesabatvermə və monitorinq sistemlərinin,
müvafiq iqtisadi mexanizmlərin
formalaşdırılmasını zəruri edir.
Azərbaycanda
plastik qablaşdırma tullantılarının idarə
olunması sahəsindəki boşluqlar nəticəsində ətraf
mühit komponentlərinə mənfi təsirlər artmaqda
davam edir. Belə ki, ölkədə tullantıların idarə
olunması sahəsi aşağıdakı problemlərlə
səciyyələnə bilər:
-
plastik qablaşdırma tullantılarının toplanması və
emalı ilə bağlı hüquqi bazanın təkmil olmaması;
-
beynəlxalq praktikada geniş tətbiq edilən, plastik
tullantıların da daxil olduğu bəzi istehlak
tullantılarının (qablaşdırma, elektrik və
elektron avadanlıqların, tullantı təkərlər,
batareya və akkumulyator, istifadə müddəti başa
çatmış nəqliyyat vasitələri və s.)
toplanılması və iqtisadi dövriyyəyə cəlb
edilməsinin təşkili üzrə xüsusi sistemin
olmaması;
-
qablaşdırma tullantılarının toplanılması
üzrə xidmət bazarının yaxşı inkişaf etməməsi;
-
plastik qablaşdırma tullantılarının təkmil
çeşidlənmə və toplanma sisteminin
formalaşmaması;
4.1. Plastik qablaşdırma
tullantılarının idarə olunması sektorunun GZİT
(Güclü və Zəif tərəflər, İmkanlar və
Təhlükələr) təhlili
Güclü tərəflər |
Zəif tərəflər |
·
Təkrar
emal müəssisələrinin mövcudluğu; ·
toplanılma
və çeşidlənmə təşəbbüslərinin
olması. |
·
Qanunvericilik
bazasının təkmil olmaması; ·
mövcud
standartların beynəlxalq tələblərə tam
uyğun olmaması; ·
uçot
sistemində boşluqların olması; ·
müasir
texnologiyalardan istifadə səviyyəsinin qənaətbəxş
olmaması; ·
idarəetmənin
təkmil olmaması. |
İmkanlar |
Təhlükələr |
·
Yerli
istehsal müəssisələrinin açılması; ·
yeni
bazarların formalaşdırılması; ·
müasir
texnologiyaların mənimsənilməsi; ·
investisiyaların
cəlb olunması; ·
dövlət-biznes
tərəfdaşlığı imkanlarının
olması. |
·
Xarici
biznes risklərinin olması; ·
texnoloji
problemlərin yaranması; ·
beynəlxalq
bazarlara çıxış imkanlarının məhdud
olması. |
5.1. 2020-ci ilədək
strateji baxış
5.2.
2025-ci ilədək olan dövr üçün
uzunmüddətli baxış
2025-ci
ilədək olan dövr üçün uzunmüddətli
baxış plastik qablaşdırma tullantılarının
daxil olduğu xüsusi tullantı axınlarının idarə
edilməsi sahəsində təkmilləşdirilmiş
institusional mühitin, qanunvericilik bazasının və mütərəqqi
idarəetmə sisteminin tətbiqinə, müasir
texnologiyalardan istifadə yolu ilə ətraf mühitə təsirin
azaldılmasına, tullantıların idarə edilməsində
innovativ texnologiyaların tətbiqinə və özəl
sektorun geniş iştirakına nail olmaqdır.
Uzunmüddətli
baxışın şərhi
Azərbaycan
Respublikasında 2025-ci ilədək plastik qablaşdırma
tullantılarının idarə olunması ilə
bağlı uzunmüddətli hədəflər çərçivəsində
istehlak tullantılarının utilizasiyası və təkrar
emalı sahəsində mühüm təkmilləşdirmə
işləri həyata keçiriləcək, alternativ
qablaşdırma vasitələrindən istifadə genişləndiriləcək,
ətraf mühitə mənfi təsir xeyli
azaldılacaqdır.
Tullantıların
idarə olunması sektorunda fəaliyyətin səmərəliliyinin
yüksəldilməsi üçün plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə olunması zəncirinin
bütün həlqələrinin (toplama, daşıma,
çeşidləmə, utilizasiya və təkrar emal)
stimullaşdırılması prioritet məsələ kimi nəzərdən
keçiriləcəkdir. Daha geniş coğrafi ərazini əhatə
edən toplama və çeşidləmə sistemləri tətbiq
olunmaqla, təkrar emal səviyyəsi yüksəldiləcəkdir.
Bu sahədə səmərəli idarəetmə sistemi təmin
edildikdən sonra təkrar emal sektorunun xammal bazarı yerli
sahibkarlar üçün cəlbedici olacaqdır.
İstehsalçıların genişləndirilmiş məsuliyyəti
kimi mexanizmlər qeyri-kommersiya fondlarının fəaliyyətə
başlaması ilə investisiya qoyuluşlarının
stimullaşdırılmasına (məsələn,
"çirkləndirən ödəyir” modeli,
stimullaşdırma və digər mexanizmlər vasitəsilə)
imkan verəcəkdir.
5.3. 2025-ci ildən sonrakı dövr
üçün hədəf baxışı
2025-ci
ildən sonrakı dövr üçün hədəf
baxışı plastik qablaşdırma
tullantılarının idarə olunması sahəsində fəaliyyətin
səmərəliliyinin daha da yüksəldilməsinə nail
olmağı nəzərdə tutur.
Hədəf
baxışının şərhi
2025-ci
ildən sonrakı dövrdə Azərbaycan Respublikasında
plastik qablaşdırma tullantılarının da daxil
olduğu istehlak tullantılarının idarə edilməsi
sektorunda istehsaldan təkrar emala qədər tam dəyər zənciri
boyunca səmərəli fəaliyyətin təmin edilməsi
məqsədilə istehsalçının genişləndirilmiş
məsuliyyəti modelinin tətbiqi, resurslardan səmərəli
istifadə etməklə, ətraf mühitə daha az təsir
edən qablaşdırma məhsulları istehsalının təşviqi
və sonda əmələ gələn tullantıların
effektiv toplanılması, toplanılmış tullantıların
ekoloji cəhətdən səmərəli üsulla zərərsizləşdirilməsi
və təkrar emalın
yaxşılaşdırılması, habelə sektoru təşkil
edən hər bir komponentdə “nou-hau”ların tətbiqi hədəflənir.
Bu
məqsədlə Azərbaycan Respublikasında
tullantıların idarə olunması sektorunun cəlbediciliyinin
artırılması, dəyər zənciri boyunca səmərəliliyin,
ekoloji dayanıqlılığın, rasional rəqabətin və
səmərəli maliyyələşmə sisteminin təmin
olunması üçün tədbirlər görüləcəkdir.
Həmin tədbirlər sayəsində tullantıların ətraf
mühitə təsirinin azaldılması, təbii resurslardan
dayanıqlı istifadə, özəl sektorun inkişafı,
dövlət büdcəsindən bu sahəyə
ayırmaların minimuma endirilməsi təmin ediləcəkdir.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə olunması
sahəsində nəzərdə tutulmuş prioritetlərin
icrası nəticəsində:
·
2020-ci
ildə plastik qablaşdırma tullantılarının
çeşidlənməsi və utilizasiyası səviyyəsi
artacaqdır;
·
2020-ci
ildə plastik qablaşdırma tullantılarının təkrar
emal səviyyəsi artacaqdır;
·
2020-ci
ildə alternativ qablaşdırma vasitələrindən
istifadə səviyyəsi artacaqdır.
2020-ci
ilədək zəruri normativ hüquqi bazanın, maliyyələşdirmə,
uçot-hesabat və qiymətləndirmə sisteminin
yaradılması 2020-ci ildən sonrakı dövrdə plastik
qablaşdırıcılar da daxil olmaqla xüsusi tullantı
axınlarının səmərəli idarə edilməsi
yolu ilə təkrar emal sektorunun gücləndirilməsinə
imkan verəcəkdir.
2020-ci
il üzrə yekun nəticələr təhlil edilərək,
2025-ci ilədək olan dövr üçün plastik
qablaşdırma tullantılarının toplanılması,
utilizasiyası və təkrar emalı üzrə yeni hədəflər
müəyyən ediləcəkdir.
7.1. Strateji məqsəd
1. Plastik qablaşdırma tullantılarının səmərəli
idarə edilməsi
Dünyada,
o cümlədən Azərbaycanda müxtəlif amillər nəticəsində
plastik qablaşdırma tullantılarının həcminin ilbəil
artması plastik qablaşdırmanın və
qablaşdırma tullantılarının idarə
olunmasını tənzimləyən normativ hüquqi
aktların təkmilləşdirilməsini, uçot və
hesabatvermə, o cümlədən monitorinq sistemlərinin
qurulmasını, müvafiq iqtisadi mexanizmlərin tətbiqini
zəruri edir.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi zəncirində
tullantıların selektiv toplanılmasının təşkili
mühüm başlanğıc həlqələrdən
biridir və tullantılar üzrə sonrakı idarəetmə
siyasətinin müəyyənləşməsində, o
cümlədən toplanılmış tullantıların
daşınmasında, zərərsizləşdirmə və
ya təkrar emal prosesinə yönləndirilməsində
mühüm rol oynayır. Bununla belə, ölkədə
plastik qablaşdırma tullantılarının selektiv
toplanılması sahəsində effektiv infrastrukturun
olmaması bu tullantıların səmərəli idarə
edilməsinə maneə yaradır. Bu baxımdan, plastik
tullantıların idarə edilməsi, o cümlədən
selektiv toplanılması işinin müasir təcrübələrə
uyğun formalaşdırılması xüsusi əhəmiyyət
kəsb edir.
Plastik qablaşdırma
tullantılarının səmərəli idarə olunması
üçün yerli idarəetmə orqanlarına dəstək
verilməsi, maraqlı tərəflərin bilik və
bacarıqlarının artırılması istiqamətində
tədbirlər görülməsi bu sahədə
potensialın artırılmasına təkan verə bilər.
Tədbir 1.1.1. Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sahəsində beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi
və müvafiq yanaşmaların seçilməsi
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi,
o cümlədən selektiv toplanılması,
daşınması, təkrar emalı proseslərinin təşkili
sahəsində qabaqcıl ölkələrin təcrübəsi
təhlil olunacaqdır. Bu sahədə beynəlxalq praktikada tətbiq
edilən müsbət təcrübələr öyrəniləcək,
ölkə üçün məqbul variantların
seçilməsində və müvafiq pilot layihələrin
hazırlanmasında onlardan istifadə ediləcəkdir.
Tədbir 1.1.2. Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
üzrə pilot layihələrin həyata keçirilməsi
Beynəlxalq
təcrübənin təhlili nəticəsində müəyyən
edilmiş yanaşmalara müvafiq olaraq, pilot layihələrin
tətbiqi nəzərdən keçiriləcəkdir. Bu məqsədlə,
ilk növbədə, müvafiq meyarlar əsasında ölkənin
müxtəlif şəhər və rayonlarında pilot layihələrin
həyata keçirilməsi imkanları qiymətləndirilməklə
pilot ərazilər seçiləcək və təkliflər
hazırlanacaqdır.
Seçilmiş
pilot ərazilərdə plastik qablaşdırma
tullantılarının selektiv toplanılması sahəsində
aidiyyəti yerli icra hakimiyyəti orqanları ilə birlikdə
müvafiq yanaşmalar tətbiq ediləcəkdir. Müəyyən
edilmiş yanaşmadan asılı olaraq, tullantıların
selektiv toplanılması üçün konteynerlərin
hazırlanması və müvafiq yerlərdə yerləşdirilməsi,
yaxud tullantıların qəbulu mərkəzlərinin
yaradılması və s. kimi tədbirlər həyata
keçirilə bilər. Paralel olaraq, təkrar emal müəssisələri
ilə əməkdaşlıq istiqamətləri müəyyən
olunacaq və selektiv qaydada toplanılmış plastik
qablaşdırma tullantılarının təkrar emala cəlb
edilməsi ilə bağlı müvafiq tədbirlər
görüləcəkdir.
Eyni
zamanda, görüləcək tədbirlər "Azərbaycan
Respublikasında bərk məişət
tullantılarının idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsinə
dair 2018-2022-ci illər üçün Milli Strategiya”da toplama
və daşıma fəaliyyəti ilə məşğul
olan yerli idarəetmə orqanlarına dəstək verilməsi
(tədbir 7.1.2.) və məişət
tullantılarının çeşidlənməsi və təkrar
emalı üçün müəssisələr
yaradılmasının dəstəklənməsi (tədbir
7.4.2.) tədbirləri ilə uzlaşdırılacaqdır.
Bununla
yanaşı, plastik qablaşdırıcıların (o
cümlədən maye içkilər üçün plastik
qabların – “PET”) selektiv toplanılması və utilizasiya
müəssisələrinə təhvil verilməsi sahəsində
stimullaşdırıcı vasitələr (məsələn,
satış obyektlərində və ya digər qəbul məntəqələrində
belə tullantıların pulla və ya vauçerlə
alınması) öyrəniləcək və bu cür vasitələrin
tətbiqi ilə bağlı təkliflərin
hazırlanması nəzərdən keçiriləcəkdir.
Tədbir 1.1.3. Pilot layihələrin
nəticələrinin təhlili, ölkədə tətbiqi
imkanlarının qiymətləndirilməsi və təkliflər
hazırlanması
Pilot
ərazilərdə həyata keçirilən layihələrin
nəticələri mütəmadi olaraq təhlil ediləcək,
layihələrin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi
və ölkə üzrə tətbiqi imkanları qiymətləndiriləcək
və təkliflər hazırlanacaqdır.
Gözlənilən
nəticələr və nəticə indikatorları
Ümumilikdə,
plastik tullantıların ölkə üzrə selektiv
toplanılma səviyyəsi artacaq, ətraf mühitə
atılan plastik tullantıların həcmi azalacaqdır.
Prioritet
üzrə nəzərdə tutulmuş pilot layihələrin
reallaşdırılması məqsədilə tələb
olunan investisiyanın həcmi texniki-iqtisadi əsaslandırmalar
aparılmaqla müəyyən ediləcəkdir. Pilot layihələrin
reallaşdırılmasında mülkiyyət formasından
asılı olmayaraq idarə, müəssisə və təşkilatlar
iştirak edəcək, həmin layihələr yerli və
xarici investisiyalar hesabına həyata keçiriləcəkdir.
Bunun üçün dövlət büdcəsindən əlavə
maliyyə vəsaiti nəzərdə tutulmur.
Prioritet
üzrə nəzərdə tutulmuş pilot layihələrin
reallaşdırılmasına donorların marağının
az olması.
7.1.2. Prioritet 1.2. Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sisteminin təkmilləşdirilməsi
Xüsusi
tullantı axınlarının idarə edilməsi sektorunun
liberallaşdırılması və müstəqil tənzimləyici
orqanın yaradılması beynəlxalq təcrübədə
sahə üzrə çevik qərarların qəbulu istiqamətində
atılan mühüm addımlardan biri hesab olunur. Həmçinin,
dövlət büdcəsinin yükünün
azaldılmasına və sektor üzrə tələb olunan
investisiya qoyuluşlarının vaxtlı-vaxtında
icrasına nail olmaq üçün məqsədli fondun
yaradılması tullantıların idarə olunması
sektorunun inkişafına müsbət təsir göstərə
bilər.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə
olunmasının daha keyfiyyətli, rahat və innovasiyaların
tətbiqi ilə həyata keçirilməsi
istehlakçı məmnunluğunun təmin olunmasına və
təkrar emal fondunun yaradılmasında istehsalçı məsuliyyətinin
artmasına səbəb olacaqdır. Habelə, məqsədli
fondun yaradılması və istehsalçı məsuliyyətinin
artırılması istiqamətində müvafiq tədbirlərin
görülməsi bu sektor üzrə müəssisələrin
maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə müsbət
təsir edəcəkdir.
Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin 2014-cü il 26 dekabr tarixli 964 nömrəli
Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan
Respublikasında sənayenin inkişafına dair 2015-2020-ci illər
üçün Dövlət Proqramı”nda
tullantıların çeşidlənməsi,
daşınması və emalı müəssisələrinin
inşa edilərək istifadəyə verilməsi (tədbir
1.19) tədbirləri nəzərdə tutulmuşdur.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının iqtisadi cəhətdən
mümkün təkrar istifadəsi sisteminin yaradılmasına
və inkişafına əsas maneə qablaşdırma
tullantılarının xüsusiyyətlərini, onların
resurs potensialının əhəmiyyətini, bu
tullantılardan təkrar istifadənin texnoloji və maliyyə-iqtisadi
şərtlərini nəzərə alan təkmil hüquqi
çərçivənin olmamasıdır.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının təkrar emalı
proseslərini təkmilləşdirmək məqsədilə
zəruri normativ hüquqi bazanın, müvafiq idarəetmə
sisteminin formalaşdırılması istiqamətində həyata
keçirilən tədbirlər tullantıların idarə
edilməsinə investisiya cəlb olunması üçün
münbit şərait yaradacaqdır.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının təkrar emalı
sisteminin təkmilləşdirilməsi prioriteti üzrə bu
Tədbirlər Planı çərçivəsində
aşağıdakı tədbirlər həyata keçiriləcəkdir.
Tədbir 1.2.1. Plastik
qablaşdırma tullantılarının təkrar emalı sahəsində
mövcud vəziyyətin hərtərəfli
araşdırılması və problemlərin öyrənilməsi
Ölkədə
fəaliyyət göstərən təkrar emal müəssisələrinin
problemləri öyrəniləcək, bu müəssisələrdə
səmərəlilik (istifadə edilən texnologiya və
texnoloji avadanlıq, texnoloji məhdudiyyətlər, marketinq və
s.) və digər sahələrdə mövcud
çatışmazlıqlar qiymətləndiriləcəkdir.
Eyni zamanda, bu sahədə mövcud qanunvericiliyin monitorinqi
aparılaraq, təkmilləşdirmə istiqamətləri
müəyyən olunacaqdır.
Tədbir 1.2.2. Beynəlxalq
təcrübənin öyrənilməsi
Plastik
qablaşdırma tullantılarının təkrar emalı sahəsində
qabaqcıl ölkələrin təcrübəsi hərtərəfli
öyrəniləcək və ölkədə tətbiqi
imkanları qiymətləndiriləcəkdir.
Tədbir 1.2.3. Qanunvericilik
bazasının təkmilləşdirilməsi
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə olunması
sahəsində mövcud vəziyyətin təhlilinin, o
cümlədən emal müəssisələri, ekspertlər
və digər aidiyyəti tərəflərlə aparılan
müzakirələrin nəticələrindən və
qabaqcıl ölkələrin təcrübəsindən
istifadə etməklə, bu sahədə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi
istiqamətində beynəlxalq tərəfdaşlarla birlikdə
təkliflər hazırlanacaqdır.
Qanunvericiliyin
təkmilləşdirilməsi sahəsində görüləcək
tədbirlər sırasında istehsalçının
genişləndirilmiş məsuliyyətinə düşən
malların (məhsulların) siyahısı, onların
tullantılarının emalı və ya utilizasiyası həcmi,
xüsusi tullantı növlərinin toplanılması, nəqli
və emalı üçün yaxşı fəaliyyət
göstərən sistemin hüquqi əsasları, plastik
qablaşdırma tullantı axınlarının idarə edilməsinin
maliyyələşdirilməsi üçün qeyri-kommersiya
məqsədli fondun əsasnaməsi, istehsalçının
genişləndirilmiş məsuliyyəti qurumunun (operatorun) vəzifələri
və səlahiyyətləri, istehsalçının
genişləndirilmiş məsuliyyətinə düşən
malların (məhsulların) istehsalı, emalı və
idxalı ilə məşğul olan hüquqi şəxslərin
və fərdi sahibkarların istehsalçının
genişləndirilmiş məsuliyyəti qurumuna hesabat təqdim
etməsi qaydaları kimi sənədlərin
hazırlanması nəzərdən keçiriləcək, həmçinin
özəl sektorun iştirakı ilə idarəetmənin təkmilləşdirilməsi
istiqamətində təkliflər hazırlanacaqdır.
Bundan
əlavə, qablaşdırma materialları üçün
standartların beynəlxalq standartlara
uyğunlaşdırılması, plastik qablaşdırma
tullantılarının beynəlxalq təcrübədə tətbiq
edilən utilizasiya normalarına (utilizasiya olunan
qablaşdırma tullantılarının istifadə edilən
qablaşdırma tullantılarına faiz nisbəti) müvafiq
olaraq idarə edilməsi üçün qanunvericilik
bazasının yaradılmasına dair təkliflər
hazırlanacaqdır.
Digər
tərəfdən, plastik qablaşdırma
tullantılarının daxil olduğu xüsusi tullantı
axınlarının idarə edilməsi sektorunda səmərəli
və effektiv fəaliyyətin hüquqi əsaslarını,
istehsalçı və istehlakçıların hüquq və
vəzifələrini dəqiq müəyyən edən, sahənin
operativ və davamlı idarə edilməsinə imkan yaradan
mexanizmləri nəzərdə tutan və sahəyə
sistemli yanaşmanı təmin edən vahid normativ hüquqi sənədin
hazırlanması nəzərdən keçiriləcəkdir.
Qeyd
etmək lazımdır ki, “Azərbaycan Respublikasında bərk
məişət tullantılarının idarə edilməsinin
təkmilləşdirilməsinə dair 2018-2022-ci illər
üçün Milli Strategiya”da da bərk məişət
tullantılarının idarə edilməsi sahəsində
normativ hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi tədbirləri
(tədbir 7.1.3.) nəzərdə tutulmuşdur.
Gözlənilən
nəticələr və nəticə indikatorları
Təkrar
emal müəssisələrinin inkişafı və yeni
müəssisələrin yaradılması üçün
daha münbit şərait yaradılacaqdır.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə olunması
ilə bağlı qanunvericilik bazası təkmilləşdiriləcək,
ümumilikdə, plastik tullantıların ölkədə təkrar
emalı səviyyəsi artacaqdır.
Hazırda
Azərbaycanda plastik qablaşdırma tullantılarının
yaranması, toplanılması, emalı,
yandırılması, poliqonlarda basdırılması vəziyyəti
haqqında statistik məlumatlar məhduddur. Məlumatlara
çıxışın olmaması bu sahədə idarəetmənin
effektiv təşkilində, habelə təhlil və hesabatlara
əsaslanmaqla qərar qəbulunda çətinliklər
yaradır.
İdarəetmədə
səmərəliliyin artırılması baxımından
mühüm vasitə kimi informasiya bazasının təkmilləşdirilməsi,
uçot və hesabatlılıq sisteminin
formalaşdırılması önəmlidir.
“Azərbaycan
Respublikasında bərk məişət
tullantılarının idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsinə
dair 2018-2022-ci illər üçün Milli Strategiya”da da məişət
tullantılarının idarə edilməsi üzrə milli
informasiya sisteminin yaradılması tədbirləri (tədbir
7.1.4) nəzərdə tutulmuşdur.
Tədbir 1.3.1. Məlumat
bazasının yaradılması istiqamətində
qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sahəsində hesabatvermə, hesabatların qəbulu, təhlili,
statistik məlumat bazasının
formalaşdırılması istiqamətlərində
qabaqcıl ölkələrin təcrübəsi öyrəniləcək,
aidiyyəti dövlət qurumları və ekspertlərlə
müzakirələr aparılaraq təkliflər
hazırlanacaqdır. Təkliflər əsasında uçot,
hesabatvermə, monitorinq və nəzarət sisteminin hüquqi
bazası təkmilləşdiriləcəkdir.
Tədbir 1.3.2. Məlumat
bazasının formalaşdırılması
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sahəsində müvafiq məlumatların əlçatarlığına
imkan verən məlumat bazasının yaradılması istiqamətində
zəruri tədbirlər görüləcək və bu məlumat
bazası plastik qablaşdırıcı
istehsalçıları və idxalçıları, plastik
qablaşdırma tullantılarının emalı və s.
üzrə məlumatları əhatə edəcəkdir.
Məlumat
bazası vasitəsilə təkrar emal, utilizasiya və yekun zərərsizləşdirmə
dərəcələri üzrə tullantıların idarə
olunması şəbəkəsində (zəncirində) yerinə
yetirilən işlər barədə məlumat əldə etmək,
şəbəkə üzrə hər bir material
axınını izləmək mümkün olacaqdır.
Hazırlanmış
məlumat bazasının "Azərbaycan Respublikasında bərk
məişət tullantılarının idarə edilməsinin
təkmilləşdirilməsinə dair 2018-2022-ci illər
üçün Milli Strategiya”da nəzərdə tutulmuş
məişət tullantılarının idarə edilməsi
üzrə milli informasiya sisteminə inteqrasiyası nəzərdən
keçiriləcəkdir.
Gözlənilən
nəticələr və nəticə indikatorları
Plastik
qablaşdırma məhsullarının
istehsalçılarının və
idxalçılarının uçot, hesabatvermə və
monitorinq sistemi yaradılacaqdır. Plastik qablaşdırma
tullantılarının göstəriciləri və emal sahəsində
istifadə olunacaq xammal ehtiyatı ilə bağlı məlumat
sistemi formalaşacaq, uçot və hesabatvermə sistemi təkmilləşdiriləcəkdir.
7.2. Strateji məqsəd
2. Plastik tullantıların yaranma tempinin azaldılması
7.2.1. Prioritet 2.1. Plastik
qablaşdırma materiallarından istifadənin beynəlxalq təcrübəyə
uyğunlaşdırılması
Qalınlığı
50 mikrondan az olan plastik torbalar (qablaşdırıcılar)
dünyada, o cümlədən Azərbaycanda istehlak edilən
plastik torbaların mühüm bir hissəsini təşkil
edir. Bu cür torbalar nisbətən qalın plastik torbalarla
müqayisədə daha az təkrar istifadə olunmaqla
yanaşı, ətraf mühitin çirklənməsində
daha böyük rol oynayır. Kommersiya baxımından cəlbedici
olmasına baxmayaraq, yüngül çəkili plastik
torbaların bioloji çürüməyə qarşı
davamlı olması və beləliklə də təbiətdə
yığılıb qalması onların ətraf mühitdə
miqdarının sürətlə artmasına səbəb olur.
Qısamüddətli istifadədən sonra tullantıya
çevrilən plastik torbalar təbiətdə yüz illər
ərzində hissələrə parçalanmış formada
qala bilir. Belə torbalardan olduqca yüksək və hələ
də artan sürətlə istifadə edilməsi
resursların effektivliyi baxımından da arzuedilməzdir.
Ətraf
mühitə daha az təsir edən alternativ
qablaşdırıcıların ölkədə
istehsalının təşviqi üzrə qanunvericilik
bazasının təkmilləşdirilməsi istiqamətində
təkliflərin hazırlanması özəl sektorun bu sahəyə
marağını artıra bilər.
Digər
tərəfdən, qablaşdırıcılar və
qablaşdırma materialları üçün hazırda tətbiq
edilən standartlar və texniki şərtlər müasir tələblərə
cavab vermir. Qablaşdırma sənayesinin idarə olunması
üçün dövlət standartları, sənaye
standartları, materiallar və qablaşdırma məhsulları
üçün texniki şərtlər, eləcə də
kommersiya məhsullarına dair normativ və texniki sənədlərdə
“Qablaşdırma” bölmələrinin beynəlxalq
standartlara uyğunlaşdırılması zəruridir.
Qablaşdırma materiallarının, məhsulların və
texnologiyaların standartlaşdırılmasına dair
müasir tənzimləyici normativ hüquqi bazanın
olmaması bu sahədə sertifikatlaşdırmanın
inkişafına maneə törədir.
Tədbir 2.1.1. Plastik
qablaşdırma materiallarından istifadə sahəsində
beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi, təhlillər
aparılması
Bir
sıra plastik qablaşdırma materiallarından istifadə sahəsində
qabaqcıl ölkələrin təcrübəsi öyrəniləcək,
bu sahədə tətbiq edilmiş müxtəlif modellər və
onların təsirləri üzrə təhlillər
aparılacaq, aidiyyəti dövlət qurumları ilə,
ekspertlərlə və maraqlı tərəflərlə
(istehsalçılar, satıcılar, istehlakçılar və
s.) müzakirələr əsasında təkliflər
hazırlanacaqdır.
Tədbir 2.1.2.
Qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi
Aparılmış
təhlillər və müzakirələr əsasında
plastik torba tullantılarının mənfi ekoloji təsirlərini
azaltmaq, resurslardan daha səmərəli istifadəni təşviq
etmək məqsədilə plastik qablaşdırma vasitələrindən
istifadənin beynəlxalq təcrübəyə
uyğunlaşdırılması nəzərdən
keçiriləcəkdir. İlkin mərhələdə
istehlak mallarının qablaşdırılmasında birdəfəlik
istifadə üçün nəzərdə tutulmuş,
qalınlığı 50 mikrondan az olan plastik torbalardan istifadənin
beynəlxalq təcrübəyə uyğun istifadəsi ilə
bağlı təkliflər hazırlana bilər.
Tədbir 2.1.3. Plastik
qablaşdırma materiallarından istifadə sahəsində tədbirlərin
təsirinin qiymətləndirilməsi
Plastik
qablaşdırma materiallarından istifadə sahəsində
müəyyən edilmiş müddət ərzində
görülən tədbirlərin nəticələri təhlil
edilərək qiymətləndiriləcək və qiymətləndirmənin
nəticələri əsasında yeni hədəflər
müəyyən ediləcəkdir.
Tədbir 2.1.4. Alternativ
qablaşdırma materiallarından istifadənin genişləndirilməsi
Alternativ
qablaşdırıcılardan istifadə sahəsində beynəlxalq
təcrübə öyrəniləcək, aidiyyəti tərəflərlə
müzakirələr əsasında təkliflər
hazırlanacaqdır.
Alternativ
qablaşdırma (kağız, parça, asan biodeqradasiya
olunan qablaşdırıcılar və s.) materialları
istehsalçıları üçün müxtəlif
iqtisadi həvəsləndirmə mexanizmlərinin tətbiqi nəzərdən
keçiriləcəkdir. Alternativ qablaşdırma vasitələrinin
istehsalını və istehlakını genişləndirmək
məqsədilə iqtisadi vasitələr işlənib
hazırlanacaq və davamlı olaraq qiymətləndirmələr
aparmaqla yeni təkliflər veriləcəkdir.
Təkrar
istifadəyə/utilizasiyaya yararlı qablaşdırma
materiallarının istehsalını təmin etmək,
qablaşdırma materiallarının və onların komponentlərinin
tələb olunan təhlükəsizlik, gigiyena və s. tələblərə
uyğunluğunu təmin etmək məqsədilə təkmil
standartlar hazırlanacaqdır.
Gözlənilən
nəticələr və nəticə indikatorları
Prioritet
çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər
nəticəsində plastik torbalardan istifadə səviyyəsi
azalacaq, alternativ qablaşdırma materiallarından istifadə
artacaqdır.
7.2.2.
Prioritet 2.2. Plastik qablaşdırma tullantılarının səmərəli
idarə olunmasının, yaranma tempinin
azaldılmasının, o cümlədən alternativ
qablaşdırma materiallarından istifadənin əhəmiyyəti haqqında
maarifləndirmə və təbliğatın
gücləndirilməsi
Plastik
qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sahəsində maarifləndirmə ətraf mühitin
qorunmasının, təmiz və təhlükəsiz
saxlanmasının əhəmiyyəti barədə ictimai məlumatlılıq
səviyyəsinin yüksəldilməsi baxımından
önəm kəsb edir. Ətraf mühitə məsuliyyətli
münasibətin və ekoloji resurslardan rasional istifadənin təşviqində,
ətraf mühitin mühafizəsinə bütün ictimaiyyətin
cəlb edilməsində maarifləndirmənin rolu mühümdür.
Bu
baxımdan, plastik qablaşdırma tullantılarının ətraf
mühitə təsiri, səmərəli idarə olunması
və həcminin azaldılmasının əhəmiyyəti
haqqında ictimai savadlılığın
artırılması, habelə alternativ qablaşdırma
materiallarından istifadənin əhəmiyyətinə dair
maarifləndirmə ilə bağlı tədbirlər həyata
keçiriləcəkdir.
“Azərbaycan
Respublikasında bərk məişət
tullantılarının idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsinə
dair 2018-2022-ci illər üçün Milli Strategiya”da da bərk
məişət tullantılarının idarə edilməsi
sahəsində maarifləndirmə işinin gücləndirilməsi
(informasiyayönlü vəsaitlərin (kitablar, metodiki
tövsiyələr, broşürlər) nəşri və bu
sahədə çalışanlara
çatdırılmasının təmin edilməsi, ictimaiyyət
arasında tullantıların çeşidlənməsi ilə
bağlı təbliğat işinin həyata keçirilməsi)
(tədbir 7.2.2.) nəzərdə tutulmuşdur.
Tədbir 2.2.1. Plastik
qablaşdırma tullantılarının ətraf mühitə
mənfi təsiri və alternativ qablaşdırma
materiallarından istifadənin əhəmiyyəti haqqında
maarifləndirici materialların hazırlanması
Plastik
qablaşdırma tullantılarının ekoloji
tarazlığı pozması ilə əlaqədar
genişmiqyaslı təbliğat kompaniyası keçiriləcəkdir.
Plastik tullantılarla bağlı məlumatlılıq səviyyəsinin
artırılması üçün bu tullantıların ətraf
mühitə mənfi təsiri, belə təsirin
azaldılması istiqamətində görülən tədbirlər,
alternativ qablaşdırma materiallarından istifadənin əhəmiyyəti
haqqında maarifləndirici xarakterli bukletlər, plakatlar,
infoqrafikalar və digər çap materialları, habelə
videoçarxlar və s. hazırlanacaqdır.
Tədbir 2.2.2. Kütləvi
informasiya vasitələrində və ictimai yerlərdə
maarifləndirici təbliğatın aparılması
Plastik
qablaşdırma tullantılarının ətraf mühitə
mənfi təsiri və alternativ qablaşdırma
materiallarından istifadənin əhəmiyyəti haqqında
kütləvi informasiya vasitələrində və yerli
televiziya kanallarında davamlı olaraq maarifləndirici
proqramlar və digər təbliğat-təşviqat tədbirləri
həyata keçiriləcəkdir. Geniş əhali kütləsinə
ünvanlanan reklam çarxları hazırlanacaq, habelə
televiziya və radio kanallarında ünvanlı (müxtəlif
hədəf qruplarına, xüsusilə məktəblilərə,
tələbələrə, gənclərə ünvanlanan)
maarifləndirici proqramlar yayımlanacaqdır.
Eyni
zamanda, sosial mediada videoçarxlar və digər maarifləndirici
və məsləhət xarakterli materiallar yerləşdiriləcək
və təbliğ ediləcəkdir. Belə materialların
müvafiq ictimai yerlərdə yerləşdirilməsi ilə
bağlı iş aparıla bilər.
Plastik
qablaşdırma tullantılarının ətraf mühitə
mənfi təsiri barədə ictimai məlumatlılığın
artırılması ilə bağlı görüləcək
tədbirlər sırasında ictimai yerlərdə müxtəlif
tipli maarifləndirmə layihələrinin (fləşmoblar və
s.) həyata keçirilməsinə xüsusi önəm veriləcəkdir.
Bu məqsədlə müxtəlif müsabiqələr,
seminarlar, ətraf mühitin qorunması ilə bağlı təqvim
günlərində müxtəlif tədbirlər keçiriləcəkdir.
Bu
sahədə maarifləndirmə fəaliyyətinin səmərəliliyi
baxımından təhsil müəssisələrində təhsilalanlar
və müəllimlər arasında maarifləndirmə
işinin təşkili xüsusi önəm kəsb edir.
Bu
məqsədlə ümumi təhsil pilləsində tədris
edilən “Həyat bilgisi” fənninin tədrisi
üçün dəstəkləyici vəsaitlər
hazırlanacaq və bu fənni tədris edən müəllimlərə
müvafiq təlimlər, şagird və tələbələr
üçün plastik qablaşdırma
tullantılarının ətraf mühitə təsiri və
alternativ qablaşdırma materiallarından istifadənin əhəmiyyəti
haqqında müxtəlif maarifləndirici seminar və təlimlər
keçiriləcəkdir. Bu tədbirlərdə ətraf
mühitin qorunmasında iqtisadi yanaşmanın tətbiqi
üzrə təməl prinsiplər haqqında praktiki biliklərin
aşılanmasına xüsusi önəm veriləcəkdir.
Həmçinin, müxtəlif formatda müsabiqələrin
və praktiki tapşırıqların təşkilinə
dair təkliflər hazırlanacaq və belə layihələrin
birgə icrası üçün təhsil müəssisələri
ilə əməkdaşlıq qurulacaqdır.
Bu
prioritet üçün tələb olunan investisiya həcmi əlavə
hesablamalar əsasında müəyyən olunacaqdır.
Prioritet üzrə nəzərdə tutulmuş tədbirlərin
icrasında mülkiyyət formasından asılı olmayaraq
idarə, müəssisə və təşkilatlar iştirak
edəcək, tədbirlər yerli və xarici investisiyalar
hesabına həyata keçiriləcəkdir. Bunun
üçün dövlət büdcəsindən əlavə
maliyyə vəsaiti nəzərdə tutulmur.
8.
TƏDBİRLƏR PLANININ
MALİYYƏLƏŞDİRİLMƏSİ
Tədbirlər
Planında nəzərdə tutulan tədbirlərin icrası
aşağıdakı mənbələr hesabına maliyyələşdiriləcəkdir:
·
Tədbirlər
Planında əsas və digər icraçı qurumlara
müvafiq illərin dövlət büdcəsində nəzərdə
tutulmuş vəsait;
·
büdcədənkənar
fondların vəsaiti;
·
mülkiyyət
formasından asılı olmayaraq, idarə, müəssisə
və təşkilatların vəsaiti;
·
yerli
və xarici investisiyalar;
·
beynəlxalq
təşkilatların və xarici dövlətlərin
qrantları, texniki və maliyyə yardımları;
·
qanunvericilikdə
nəzərdə tutulmuş digər mənbələr.
9. İCRA,
MONİTORİNQ VƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏ
Koordinasiya
və rəhbərlik: Qərarların qəbul edilməsinin
sürətləndirilməsi, hesabatvermənin aydın müəyyən
edilməsi və əlavə icra qabiliyyətinin
formalaşdırılması üçün müvafiq
koordinasiya və rəhbərlik təmin ediləcəkdir.
·
Tədbirlər
Planının icrası üçün qərar qəbulunun
sürətləndirilməsi mexanizmi yaradılacaqdır. Bu
mexanizm əsas və digər icraçılar tərəfindən
tədbirlər planının icrasına lazımi rəhbərliyi
təmin etməyə imkan verəcəkdir.
·
Əsas
icraçı təşkilat tədbirin vaxtında və
mahiyyəti üzrə həyata keçirilməsi
üçün ona aid hər bir prioritet və tədbir
üzrə məsul şəxslər təyin edəcək və
digər icraçıları tədbirlərin icrasına cəlb
edəcəkdir. Əsas icraçı təşkilat tədbirlərin
yerinə yetirilməsi üçün ümumi məsuliyyət
daşımaqla yanaşı, əlavə tədbirlərin tətbiqinə
zərurət olduqda, digər aidiyyəti qurumları və
özəl sektoru işə cəlb edəcəkdir.
·
Tədbirlər
Planının icrasına nəzarəti, icra prosesində
yaranan problemlərin həllini və ya qurumlar arasında əlaqələndirmənin
düzgün təşkilini əlaqələndirici qurum həyata
keçirəcəkdir. Qurumun əsas işi tədbirlərin
effektiv icrası məqsədilə zəruri qurumlar, proseslər
və texnologiyalar arasında əlaqələndirmənin təşkili
olacaqdır.
·
Rüb
ərzində görülmüş işlərə dair
hesabatı əsas və digər icraçılar əlaqələndirici
quruma təqdim edəcəklər.
Maraqlı tərəflərin
səfərbər edilməsi
Həm
dövlət, həm də qeyri-dövlət sektorundan yerli və
beynəlxalq tərəfdaşlar Tədbirlər
Planının icrası prosesinə cəlb ediləcəklər.
·
Əsas
strateji tərəfdaşların müəyyən olunması
və cəlb edilməsi üçün müvafiq tədbirlər
görüləcəkdir. Hər bir tədbirin uğurlu
icrası məqsədilə aidiyyəti təşkilatların
və maraqlı tərəflərin cəlb edilməsi tələb
olunur.
·
Tədbirlər
Planının hərtərəfli dəstəklənməsi
üçün vətəndaş cəmiyyəti və beyin
mərkəzləri işə cəlb olunacaqlar. Bundan əlavə,
fəal kommunikasiya, şəffaflıq və
iştirakçılıq dövlət sektorunun və özəl
sektorun, eləcə də bütövlükdə cəmiyyətin
və digər maraqlı tərəflərin səfərbər
edilməsinə kömək edəcəkdir.
Tədbirlər
Planının icrasının monitorinqi və qiymətləndirilməsi
İcranın
səmərəli və effektiv həyata keçirilməsini
təmin etmək üçün Tədbirlər
Planının icrasının monitorinqi və qiymətləndirilməsi
aparılacaqdır. Monitorinq və qiymətləndirmə
aparılarkən tədbirlərin mahiyyəti üzrə
icrasına, gözlənilən nəticələrə diqqət
yetiriləcək, icra müddətinə uyğunluq
yoxlanılacaqdır. Monitorinq və qiymətləndirmə
beynəlxalq və yerli təcrübəyə əsaslanaraq
hazırlanmış metodoloji çərçivə əsasında
həyata keçiriləcəkdir.
Əlaqələndirici
qurum əsas və digər icraçılardan toplanaraq
ümumiləşdirilmiş hesabatı Tədbirlər
Planının monitorinqini və qiymətləndirilməsini həyata
keçirən quruma təqdim edəcəkdir. Monitorinq və
qiymətləndirməni aparan qurum təqdim edilmiş
hesabatı, habelə zəruri saydığı hallarda digər
aidiyyəti mənbələrdən əldə edilmiş məlumatları
təhlil edərək monitorinq və qiymətləndirmə
hesabatını hazırlayacaq və aidiyyəti üzrə təqdim
edilməsi məqsədilə əlaqələndirici quruma təqdim
edəcəkdir.
№si |
Tədbirin adı |
Əsas icraçı |
Digər icraçılar |
İcra müddəti |
Strateji
məqsəd 1. Plastik qablaşdırma
tullantılarının səmərəli idarə edilməsi |
||||
1.1.
Plastik qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sahəsində potensialın artırılması |
||||
1.1.1. |
Plastik qablaşdırma
tullantılarının idarə edilməsi sahəsində
beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və
müvafiq yanaşmaların seçilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi |
2019 |
1.1.2. |
Plastik qablaşdırma
tullantılarının idarə edilməsi üzrə pilot
layihələrin həyata keçirilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi, yerli
icra hakimiyyəti orqanları |
2019-2020 |
1.1.3. |
Pilot layihələrin nəticələrinin
təhlili, ölkədə tətbiqi imkanlarının qiymətləndirilməsi
və təkliflər hazırlanması |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi |
2019-2020 |
1.2.
Plastik qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
sisteminin təkmilləşdirilməsi |
||||
1.2.1. |
Plastik qablaşdırma
tullantılarının təkrar emalı sahəsində
mövcud vəziyyətin hərtərəfli
araşdırılması və problemlərin öyrənilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi, yerli
icra hakimiyyəti orqanları |
2019 |
1.2.2. |
Beynəlxalq təcrübənin
öyrənilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi |
2019 |
1.2.3. |
Qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi, Azərbaycan
Standartlaşdırma İnstitutu, Vergilər Nazirliyi |
2019 |
1.3.
Plastik qablaşdırma tullantılarının idarə edilməsi
üzrə məlumat bazasının yaradılması |
||||
1.3.1. |
Məlumat bazasının
yaradılması istiqamətində qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi,
Dövlət Statistika Komitəsi |
2019 |
1.3.2. |
Məlumat bazasının
formalaşdırılması |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi,
Dövlət Statistika Komitəsi |
2019-2020 |
Strateji
məqsəd 2. Plastik tullantıların yaranma tempinin
azaldılması |
||||
2.1.
Plastik qablaşdırma materiallarından istifadənin beynəlxalq
təcrübəyə uyğunlaşdırılması |
||||
2.1.1. |
Plastik qablaşdırma
materiallarından istifadə sahəsində beynəlxalq təcrübənin
öyrənilməsi, təhlillər aparılması |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi |
2019 |
2.1.2. |
Qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi, Vergilər
Nazirliyi |
2019-2020 |
2.1.3. |
Plastik qablaşdırma
materiallarından istifadə sahəsində tədbirlərin
təsirinin qiymətləndirilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi |
2020 |
2.1.4. |
Alternativ qablaşdırma
materiallarından istifadənin genişləndirilməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi, Qida Təhlükəsizliyi
Agentliyi, Vergilər Nazirliyi |
2019-2020 |
2.2.
Plastik qablaşdırma tullantılarının səmərəli
idarə olunmasının, yaranma tempinin
azaldılmasının, o cümlədən alternativ
qablaşdırma materiallarından istifadənin əhəmiyyəti
haqqında maarifləndirmə və təbliğatın
gücləndirilməsi |
||||
2.2.1. |
Plastik qablaşdırma
tullantılarının ətraf mühitə mənfi təsiri
və alternativ qablaşdırma materiallarından istifadənin
əhəmiyyəti haqqında maarifləndirici
materialların hazırlanması |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi, Təhsil
Nazirliyi, yerli icra hakimiyyəti orqanları |
2019 (mütəmadi) |
2.2.2. |
Kütləvi informasiya vasitələrində
və ictimai yerlərdə maarifləndirici təbliğatın
aparılması |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
İqtisadiyyat Nazirliyi,
Dövlət Reklam Agentliyi, Qida Təhlükəsizliyi
Agentliyi, yerli icra hakimiyyəti orqanları |
2019-2020 (mütəmadi) |
2.2.3. |
Təhsil müəssisələrində
ictimai məlumatlılığın artırılması
istiqamətində tədbirlər görülməsi |
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi |
Təhsil Nazirliyi, Qida Təhlükəsizliyi
Agentliyi, yerli icra hakimiyyəti orqanları |
2019-2020 (mütəmadi) |
[1] Avropa Parlamenti və Avropa Şurasının “Qablaşdırma və qablaşdırma tullantıları haqqında” 94/62/EC nömrəli Direktivi